Ngày 24/5, các lãnh đạo châu Âu đe dọa sẽ hạn chế lưu lượng vận tải hàng không quốc tế trên không phận Belarus và có thể cả vận tải mặt đất của nước này.
Nhiều lãnh đạo phương Tây gay gắt lên án sự việc hôm 23/5 và kêu gọi trả tự do cho Roman Protasevich – nhà báo đối lập vừa bị bắt giữ sau khi chuyến bay có sự hiện diện của ông này bị ép phải chuyển hướng hạ cánh xuống Minsk khi đang trên đường từ Athens (Hy Lạp) tới Vilnius (Lithuania).
Ngoại trưởng Thụy Điển Ann Linde nhấn mạnh: “Sự việc rất nguy hiểm, liều lĩnh và tất nhiên EU sẽ hành động”.
Trước cuộc họp của 27 lãnh đạo các quốc gia thành viên EU ở Brussels, Thủ tướng Lithuania Ingrida Simonyte cho biết, bà sẽ hối thúc các bên đóng cửa không phận Belarus đối với các chuyến bay quốc tế.
Ba nước Baltic – Lithuania, Latvia và Estonia – cho rằng nên đưa không phận Belarus vào diện “không an toàn” và EU nên đóng cửa không phận với các chuyến bay của Belarus. Ba Lan thì muốn ngừng toàn bộ các chuyến bay giữa EU và Belarus cho tới khi Protasevich được trả tự do.
“Tôi sẽ đề xuất ngừng toàn bộ các chuyến bay giữa Belarus và Liên minh Châu Âu cho tới khi thanh niên trẻ tuổi ấy (Protasevich – ND) được trả tự do”, Thủ tướng Ba Lan Mateusz Morawiecki nói trong một cuộc họp báo.
Tổng thống Pháp cho biết, yêu cầu tạm ngừng các chuyến bay quốc tế qua không phận Belarus đã được gửi tới Cơ quan Hàng không Dân sự Quốc tế (ICAO). Khả năng cấm hãng hàng không quốc gia Belarus Belavia hoạt động ở các sân bay châu Âu cũng sẽ được đem ra bàn thảo, cùng với các biện pháp khác liên quan tới vận tải mặt đất.
Chính quyền Lithuania đã khuyến cáo công dân hạn chế tới Belarus và hối thúc những công dân đang ở Belarus nên rời khỏi đó ngay lập tức. Các máy bay sử dụng sân bay Vilnius cũng được đề nghị tránh không phận Belarus.
Hãng hàng không Latvia airBaltic là hãng đầu tiên tuyên bố không sử dụng không phận của Belarus, trong khi Pháp và Ireland quyết định chờ phản ứng cùng EU.
Tuy nhiên, hiện chưa rõ những động thái này có tiến tới một lệnh cấm hợp pháp được hay không, ai là người thực thi, ai là người kiểm soát và phí tổn chính xác là bao nhiêu.
Theo đánh giá của Reuters, có vẻ phương Tây không có nhiều lựa chọn trả đũa.
ICAO không có quyền kiểm soát, điều chỉnh, EU cũng không có quyền đối với các chuyến bay cất cánh và đáp xuống Belarus hoặc bay qua không phận Belarus, trừ các chuyến bay thẳng đi và đến châu Âu. Các đòn cấm vận tài chính từ Mỹ và EU trước đó thì bị Belarus phớt lờ.
Về phần mình, Belarus khẳng định, sự việc hôm 23/5 là phản ứng của nước này trước thông tin đe dọa đặt bom trên chuyến bay và đó là một báo động giả. Mới đây, Belarus cho biết, các quan chức kiểm soát không lưu chỉ đưa ra hướng dẫn đối với chuyến bay chứ không yêu cầu hạ cánh.
Theo truyền thông nhà nước Belarus, quyết định can thiệp do đích thân Tổng thống Alexander Lukashenko chỉ đạo.
Belarus nằm trên lộ trình bay của một vài tuyến đường quan trọng ở châu Âu, cũng như giữa châu Âu và châu Á. Bay vòng tránh Belarus sẽ khiến các hãng hàng không mất thêm cả thời gian lẫn tiền bạc.
