Trong bài viết trên tạp chí Forbes (Mỹ), nhà phân tích David Axe nhận định, chiến dịch đổ bộ của Nga vào Odessa có thể trở thành “cuộc tự sát”.
Nga đã bỏ lỡ cơ hội
Theo ông Axe, Nga từng có cơ hội “chặt đứt” Ukraine với biển, nhưng đã bỏ lỡ nó. Giờ đây rất có khả năng, bất cứ khi nào chiến tranh kết thúc, Ukraine vẫn sẽ tiếp cận được thương mại đường biển và có cơ hội xây dựng lại nền kinh tế của mình.
Năm 2014, Ukraine từng có một số cảng chiến lược. Từ đông sang tây, chúng bao gồm Mariupol và Berdyansk trên Biển Azov, Sevastopol ở phía Biển Đen của Bán đảo Crimea, Mykolaiv, Kherson và Odessa trên Biển Đen.
Việc Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014 đã đưa Sevastopol ra khỏi bản đồ dành cho chính quyền Kyiv. Khi Nga phát động “chiến dịch quân sự đặc biệt” nhằm vào Ukraine từ đêm 23/2, một số cảng của Ukraine đã nhanh chóng bị Nga chiếm đóng hoặc phong tỏa.
Nga hiện đang nắm quyền kiểm soát Berdyansk và Kherson, trong khi Mariupol bị vây hãm. Hạm đội Biển Đen của Nga đã phong tỏa Mykolaiv ngay cả khi lực lượng Ukraine đẩy lùi quân Nga xung quanh thành phố.
Tuy nhiên, Odessa vẫn hoàn toàn nằm dưới sự kiểm soát của Ukraine, dù hoạt động giao thương đường biển bình thường không thể thực hiện được do sự hiện diện của Hạm đội Biển Đen ở không xa thành phố cảng lịch sử.
Ông Axe nhận định, gần như không có khả năng Nga chiếm giữ được Odessa và biến Ukraine thành một quốc gia không giáp biển.
“Lực lượng hải quân Nga đang duy trì phong tỏa bờ biển Ukraine tại Biển Đen và Biển Azov từ xa, nhằm ngăn chặn việc tiếp tế cho Ukraine bằng đường biển” – Bộ Quốc phòng Anh đưa ra nhận định hôm ¾.
“Nga vẫn có khả năng sẽ tiến hành một cuộc đổ bộ”, Bộ Quốc phòng Anh cho biết thêm “nhưng hoạt động đó có khả năng gặp rủi ro ngày càng cao do lực lượng Ukraine đã có thời gian chuẩn bị”.
Thứ Năm tuần trước, Anh và các quốc gia khác đã cam kết cung cấp cho Ukraine vũ khí phòng thủ bờ biển, cùng các loại khí tài khác. Nếu các nhà tài trợ thực hiện đúng lời hứa của họ thì khả năng Nga tấn công thành công Odessa – vốn đã gần bằng 0 – có thể sẽ giảm thêm nữa.
Việc đánh chiếm Odessa không phải lúc nào cũng bất khả thi đối với Nga. Sau khi dàn 200.000 quân trong hơn 100 tiểu đoàn chiến thuật dọc biên giới Ukraine từ mùa xuân năm ngoái, Moscow đã có một lựa chọn, đó là theo đuổi các mục tiêu chiến tranh hẹp, thay vì phát động chiến dịch quân sự quy mô như hiện nay vào Ukraine.
Nga vốn có thể tập trung vào bờ biển Ukraine, điều quân từ Nga, Crimea, Transnistria nhằm áp chế tuyến phòng thủ bờ biển của Ukraine từ 3 phía. Hạm đội Biển Đen – đã được tăng cường sức mạnh nhờ sự tiếp viện từ các hạm đội khác của Nga- có thể tập trung hàng chục tàu đổ bộ cỡ lớn của họ để tiến hành đổ bộ gần bất cứ cảng nào của Ukraine.
Lựa chọn cực kỳ rủi ro
Một chiến lược tác chiến ven biển có thể đã thành công.
Tuy nhiên, Điện Kremlin đã nhắm vào Kyiv và phát động tấn công ở cả phía đông và phía nam Ukraine. “Ván cờ” Kyiv đã thất bại một cách ngoạn mục trong những tuần gần đây. Sau khi hứng chịu những tổn thất đáng kinh ngạc [hàng nghìn phương tiện, hàng nghìn quân thiệt mạng và bị thương], quân đội Nga đã rút lui khỏi các vùng ngoại ô Kyiv để trở về Belarus và Nga.
Các cuộc giao tranh vẫn tiếp tục ở phía nam và phía đông. Kherson và Berdyansk vẫn nằm dưới sự kiểm soát của Nga. Cuộc vây hãm Mariupol vẫn tiếp diễn. Nhưng nếu không có sự thay đổi đột biến nào thì Nga đang thiếu nhân lực và động lực để gây ra mối đe dọa bằng đường bộ đối với Odessa.
Một cuộc tấn công bằng đường biển vẫn là khả năng trên lý thuyết, nhưng là một lựa chọn cực kỳ rủi ro. Đội tàu đổ bộ của Hạm đội Biển Đen, với các tàu đổ bộ lớp Ropucha và Alligator, có thể vận chuyển vài nghìn quân và hàng chục phương tiện.
Tuy nhiên, ngay cả với sự bảo vệ của tàu tuần dương, khinh hạm và tàu hộ tống, chúng vẫn rất dễ bị tổn thương. Chỉ cần hỏi thủy thủ đoàn của tàu Saratov sẽ rõ. Đây là tàu đổ bộ lớp Alligator đã bốc cháy khi đang cập cảng Berdyansk vào ngày 24/ 3 sau đợt tấn công của phía Ukraine. Con tàu đã nhanh chóng bị chìm.
“Việc phá hủy tàu đổ bộ Saratov tại Berdyansk có thể sẽ làm tổn hại đến niềm tin của hải quân Nga trong việc tiến hành các hoạt động gần bờ biển Ukraine trong tương lai” – Bộ Quốc phòng Anh nhận định.
Rõ ràng, Ukraine đã không thể triển khai đầy đủ tên lửa chống hạm Neptune mới của họ trước khi chiến tranh làm gián đoạn hoạt động sản xuất. Hải quân Ukraine nhỏ bé trong những ngày đầu của cuộc chiến tranh quy mô lớn đã buộc phải đánh đắm khinh hạm duy nhất của họ ở Odessa do lo sợ con tàu cuối cùng có thể rơi vào tay Nga.
Song, ngay cả khi không có tên lửa Neptune hay hải quân, quân đội Ukraine vẫn hoàn toàn có khả năng đẩy lùi một cuộc tấn công đổ bộ vào Odessa. Lực lượng bảo vệ thành phố đã bố trí nhiều chướng ngại vật trên các bãi biển. Ngoài ra, các máy bay không người lái mới, tên lửa dẫn đường chống tăng, pháo và rocket kiểu cũ có thể khiến bất kỳ tàu đổ bộ nào trượt vào các bãi mìn một cách nhanh chóng.
Để chứng minh điều này, theo ông Axe, hãy nhìn những gì quân đội Ukraine ở Mariupol đã làm với một tàu tuần tra lớp Raptor của Hạm đội Biển Đen vào hoặc trước ngày 22/3. Sau khi bắn ra 2 tên lửa chống tăng dẫn đường (ATGM) Konkur loại cũ, thành viên Tiểu đoàn Azov đã ghi nhận ít nhất 1 tên lửa trúng con tàu của Nga tại cự ly vài trăm mét.
Theo ông Axe, bây giờ hãy tưởng tượng các đội gồm những tàu lớp Ropucha và Alligator già nua của Nga đang tìm cách tiêu diệt lính thủy đánh bộ Ukraine trong khi bị hàng chục ATGM tấn công. Lực lượng đồn trú của Odessa thậm chí không cần đến những hệ thống phòng thủ bờ biển mới mà Anh đã hứa cung cấp để đánh bại lực lượng đổ bộ của Nga.
Nếu người Nga không thể tiếp cận Odessa bằng đường bộ và không mạo hiểm tấn công bằng đường biển, điều tồi tệ nhất mà họ có thể làm đối với cảng chiến lược là ném một vài quả rocket vào đó. Đây cũng chính xác là những gì họ đang làm.
Thế nhưng xét đến việc Nga vốn đã có thể biến Ukraine thành một quốc gia không giáp biển, những tên lửa đó thực tế là một sự thừa nhận thất bại. Theo ông Axe, cuộc chiến này cuối cùng sẽ kết thúc và Ukraine sẽ nối lại giao thương với thế giới.
