Sự can thiệp của Nga khiến nhiều người cảm thấy tương đồng với sự sáp nhập Crimea năm 2014. Nếu Moscow lấy lý do bảo vệ người dân tộc Nga, sẽ có hồi chuông cảnh báo ở Bắc Kinh.
Khi làn sóng bạo loạn chưa từng có quét qua Kazakhstan, Trung Quốc gần như giữ im lặng trước cuộc khủng hoảng đang diễn ra ở quốc gia Trung Á có chung đường biên giới dài 1.782 km, nói rằng đó là chuyện nội bộ và hy vọng người hàng xóm sẽ sớm ổn định.
Mãi cho đến khi Tổng thống Kazakhstan Qasym-Zhomart Toqaev đổ lỗi bạo lực đến từ “những kẻ khủng bố” được đào tạo ở nước ngoài và ra lệnh lực lượng an ninh tiến hành trấn áp, Bắc Kinh cuối cùng đã cân nhắc lên tiếng ủng hộ nỗ lực dập tắt điều mà Bắc Kinh cho là “cuộc cách mạng màu” ở Kazakhstan.
Trong sự ủng hộ dành cho chính quyền Toqaev, các nhà phân tích cho rằng phản ứng của Bắc Kinh đối với cuộc khủng hoảng ở nước láng giềng giàu dầu mỏ chỉ ra cách tiếp cận được đo lường cần thận đối với toàn bộ khu vực.
Trung Quốc theo đuổi nghiêm ngặt các mục tiêu kinh tế của mình nhưng cũng điều phối lợi ích phù hợp với một trong những quốc gia có ảnh hưởng nhất ở Trung Á: Nga.
Trước tình hình bất ổn cũng như sự can thiệp của quân đội Nga, Bắc Kinh đã bước đi thận trọng dù ủng hộ nhưng vẫn đứng xa cách chính quyền Toqaev và Điện Kremlin.
“Trung Quốc hiểu rằng họ không có quyền ảnh hưởng đến tình hình theo cách giống như Nga và họ cũng không muốn bị ràng buộc quá nhiều”, Temur Umarov, chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm Carnegie Moscow, cho biết.
“Bắc Kinh có cách tiếp cận thực dụng với cuộc khủng hoảng này và đối với họ, điều quan trọng nhất là chứng kiến Kazakhstan ổn định trở lại”.
Trung Á – và đặc biệt là Kazakhstan – đã chứng kiến sự mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc trong những năm gần đây, khi Bắc Kinh tăng cường quan hệ kinh tế sâu sắc với các nước láng giềng.
Tại Kazakhstan, Trung Quốc đã đầu tư hàng chục tỷ USD, chủ yếu vào lĩnh vực năng lượng sinh lợi và sử dụng đất nước này làm bệ phóng cho Sáng kiến Vành đai và Con đường, dự án chính sách đối ngoại và cơ sở hạ tầng mang bản sắc của Chủ tịch Tập Cận Bình.
Nhưng bất chấp lợi ích chiến lược và ảnh hưởng ngày càng tăng ở nước này, Bắc Kinh chủ yếu quan sát các sự kiện ở khoảng cách xa.
Trung Quốc lo lắng sẽ có kịch bản Crimea?
Bắc Kinh và Moscow có quan hệ ngày càng nồng ấm, nhưng Trung Á – nơi đầu tư của Trung Quốc và lợi ích an ninh của Nga – được coi là khu vực cạnh tranh tiềm năng giữa hai quốc gia.
Chuyên gia Umarov tin rằng mặc dù sự can thiệp nhanh chóng của các lực lượng Nga vào Kazakhstan có thể khiến Trung Quốc lo ngại, nhưng các động thái của Moscow không phải là không được hoan nghênh.
“Quan điểm về sự cạnh tranh giữa Nga và Trung Quốc ở Trung Á hiện đang được thổi phồng quá mức”, Umarov nói. “Nếu sứ mệnh CSTO có thể thành công và hỗ trợ các lực lượng Kazakhstan, thì Trung Quốc cũng không bận tâm gì”.
Một phần của sự chấp nhận đó được cho là do quyết định xuất quân của Nga diễn ra thông qua CSTO, theo yêu cầu của chính phủ Kazakhstan, chứ không phải là một động thái đơn phương của Điện Kremlin.
Kazakhstan có một lượng lớn dân số gốc Nga tập trung dọc theo biên giới phía bắc. Sự xuất hiện của các lực lượng Nga tại nước này đã khiến một số nhà quan sát cho rằng tương đồng với các cuộc can thiệp quân sự trước đây của Moscow, chẳng hạn như việc sáp nhập Crimea vào năm 2014.
“Nếu Moscow can thiệp với lý do bảo vệ người dân tộc Nga, điều đó sẽ gióng lên hồi chuông cảnh báo ở Bắc Kinh”, Raffaello Pantucci, cộng sự cấp cao tại Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia London, nêu quan điểm.
“Nhưng với lời giải thích rằng Tổng thống Toqaev đã nhờ ông Putin được giúp đỡ, Trung Quốc có thể an tâm với điều đó miễn nó mang lại sự ổn định vào cuối ngày”.
Ở khía cạnh khác, chuyên gia Umarov của Trung tâm Carnegie Moscow đánh giá, Bắc Kinh không muốn tham gia vào các cuộc đấu đá quyền lực ở Kazakhstan.
“Trung Quốc có thể đang chờ đợi diễn biến”, Umarov nói. “Bắc Kinh biết rằng bất kỳ ai nắm quyền sẽ phải làm việc với Trung Quốc vì nước này quá mạnh về kinh tế nên không thể bỏ qua”.
