Giới chuyên gia hiện đang lo ngại trước tham vọng quân sự ngày càng tăng của Bắc Kinh ở những “điểm nóng” như Biển Hoa Ðông, Biển Ðông, gần Ðài Loan và biên giới Ấn Ðộ trong bối cảnh Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc được cho đang âm thầm triển khai các căn cứ trên Thái Bình Dương nhằm tạo ra sự bất ngờ về quân sự tại khu vực.
Nguy cơ từ “bất ngờ chiến lược”
Kurt Campbell, Ðiều phối viên Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ về Ấn Ðộ Dương – Thái Bình Dương, mới đây đã đưa ra cảnh báo về “bất ngờ chiến lược” tại khu vực. “Nếu bạn nhìn và hỏi tôi đâu sẽ là những nơi chứng kiến một số bất ngờ quân sự, như đặt căn cứ hoặc ký các thỏa thuận nhất định, thì tôi xin nói rằng đó chỉ có thể là khu vực Thái Bình Dương. Chúng ta có rất ít thời gian để phối hợp với đối tác như Úc, New Zealand, Nhật Bản, Pháp, các bên có lợi ích ở Thái Bình Dương, nhằm đẩy mạnh nỗ lực hành động” – ông Campbell nói tại một hội thảo của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế.
Theo ông Campbell, Mỹ sẽ không chỉ tham gia sâu về mặt ngoại giao, quân sự một cách toàn diện và chiến lược mà còn có cách tiếp cận cởi mở, gắn bó, lạc quan đối với các tương tác thương mại, đầu tư tại khu vực. Ông này cho rằng đây là vấn đề mà ông “quan tâm nhất trong một hoặc hai năm tới”.
Tuy quan chức xứ cờ hoa không giải thích về ý “đặt căn cứ” nhưng phát biểu của ông được đưa ra trong bối cảnh quốc đảo Kiribati hồi năm ngoái thông báo rằng Trung Quốc đã lên kế hoạch nâng cấp đường băng và cầu đường tại một trong những hòn đảo biệt lập ở nước này, vốn chỉ cách quần đảo Hawaii của Mỹ khoảng 3.000km. Song, chính quyền Kiribati khẳng định dự án của Bắc Kinh là phi quân sự, chỉ nhằm cải thiện kết nối giao thông và du lịch.
Trong những năm qua, nhiều nước nhỏ khắp Thái Bình Dương xác định Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất và đã trở nên phụ thuộc vào cường quốc châu Á. Sự hiện diện về ngoại giao, thương mại, cơ sở hạ tầng hay công dân sẽ cho phép Bắc Kinh thiết lập sự hiện diện quân sự nào đó và điều này giúp Trung Quốc vượt qua hàng rào an ninh trong chuỗi đảo thứ nhất của Mỹ.
Chính quyền Úc cũng nhiều lần bày tỏ khả năng Trung Quốc bí mật hiện diện quân sự tại các đảo quốc Thái Bình Dương thông qua việc đầu tư cảng biển. Sách trắng quốc phòng của Úc từ năm 2016 từng cảnh báo mối đe dọa Trung Quốc đến từ các đảo Thái Bình Dương.
Nhiều nước chuẩn bị đối phó
Trong nỗ lực củng cố hệ thống phòng thủ của mình ở Biển Ðông, Philippines hồi cuối năm ngoái tuyên bố mua 3 khẩu đội tên lửa hành trình chống hạm siêu thanh BrahMos của Ấn Ðộ trong một thỏa thuận trị giá khoảng 375 triệu USD. Hệ thống Brahmos sẽ được Thủy quân lục chiến Philippines vận hành và có thể được phóng từ các bệ phóng trên không, trên biển, mặt đất và dưới nước.
Theo giới phân tích, Biển Ðông chắc chắn là nơi mà Trung Quốc có thể tạo ra “bất ngờ chiến lược”. Do đó, Hải quân Mỹ cùng các nước Canada, Pháp, Ðức và Anh hồi năm ngoái đã tiến hành các chuyến hải hành qua những nơi như Biển Ðông hay Eo biển Ðài Loan để khẳng định tự do hàng hải.
Mặt khác, Pháp, Anh, New Zealand, Úc, Mỹ và Ðài Loan cũng đang nỗ lực ngăn chặn luồng ảnh hưởng của Trung Quốc vào Thái Bình Dương. Ðơn cử, Thủ tướng Úc Scott Morrison hồi năm ngoái tuyên bố mở các đại sứ quán ở Quần đảo Marshall và Polynesia. Ðây chỉ là một phần trong chính sách “Tăng cường Thái Bình Dương” của ông. Cũng trong năm 2021, nhà lãnh đạo xứ sở chuột túi còn bổ sung thêm 500 triệu USD vào kế hoạch cơ sở hạ tầng khu vực trị giá 3 tỉ USD để chứng minh Canberra là “thành viên đáng tin cậy và vững chắc của gia đình Thái Bình Dương”.
Ðặc biệt, Úc và Nhật Bản mới đây đã ký thỏa thuận hợp tác quốc phòng mang tên “Tiếp cận đối ứng” nhằm giúp đẩy nhanh tiến độ triển khai binh sĩ hai nước, đồng thời giảm bớt các hạn chế trong việc vận chuyển vũ khí và vật tư cho các hoạt động huấn luyện chung và cứu trợ thảm họa.
Bắc Kinh bắt đầu tăng cường hiện diện ở các đảo Thái Bình Dương vào giữa những năm 2000. Một số quốc đảo nhỏ với dân số chỉ hơn 100.000 người đã dễ dàng bị Trung Quốc lôi kéo bằng các khoản vay “lãi suất thấp” và hầu hết đã ký kết các giao dịch thương mại quan trọng với Bắc Kinh. Do đó, giới chuyên gia cho rằng việc Trung Quốc tạo ra sự hiện diện quân sự nào đó ở Thái Bình Dương chỉ là vấn đề về thời gian và sẽ khiến quân đội Mỹ gặp khó khăn hơn trong hoạt động tại khu vực.
