Thoạt nhìn, trong chiến dịch quân sự của Nga vào Ukraine dường như các lực lượng vũ trang Nga đã thay đổi cách tiếp cận so với trước. Moscow có lẽ đã tính toán rằng các cuộc tấn công bằng tên lửa và lực lượng mặt đất sẽ khiến chính phủ Ukraine nhanh chóng đầu hàng.
Tổng thống Putin dường như đã đoán trước được sự lặp lại của việc Nga quyết định sáp nhập Crimea vào năm 2014 hoặc cuộc tấn công Gruzia vào năm 2008 – nhưng những gì đang diễn ra cho thấy cục diện ngày nay giống với sự can thiệp của Nga vào Chechnya vào tháng 12/1994 khi các lực lượng vũ trang Nga ban đầu không thể bảo vệ Bắc Caucasian.
Sức mạnh của quân kháng chiến Ukraine dường như đã khiến Moscow bất ngờ và trong những ngày gần đây, cách tiếp cận của Nga đã có sự thay đổi, chuyển sang tấn công bằng pháo và tên lửa nhiều hơn nhằm vào các thành phố lớn như Kherson, Kharkiv và Mariupol.
Chiến trường Ukraine vẫn có chút dư âm như hồi Nga can thiệp vào Chechnya vào cuối tháng 12/1994. Lúc đó, giới lãnh đạo Nga lên kế hoạch cho một cuộc tấn công bằng thiết giáp lớn nhằm vào thủ đô Grozny của Chechnya, dự định tiến hành một cuộc tấn công quyết định với sự hỗ trợ thần tốc của không quân để giới lãnh đạo Chechny bị bất ngờ và đảm bảo Nga nắm thế chủ động.
Nhưng lực lượng Chechnya đã chuẩn bị từ lâu cho một cuộc tấn công nhằm vào thành phố, và Nga đã thất bại nặng nề.
Từ Afghanistan đến Chechnya và Ukraine: Đánh giá thấp ý chí của người dân
Người Nga đã đánh giá thấp ý chí bảo vệ tổ quốc của người Chechnya. Tương tự, ông Putin dường như đã đánh giá thấp ý chí của người Ukraine trong việc bảo vệ đất nước của họ. Bài học từ Afghanistan cũng đã bị bỏ qua.
Bộ trưởng Quốc phòng Nga thời đó là Pavel Grachev đã tuyên bố rằng sự kháng cự của người Chechnya sẽ bị tiêu diệt trong vài giờ với lực lượng tối thiểu, nhưng phía Chechnya đã chuẩn bị sẵn sàng cho một cuộc tấn công và mục tiêu ban đầu của Nga đã không đạt được.
Một trong những vấn đề quan trọng đối với lực lượng Nga là thiếu huấn luyện về tác chiến đô thị. Các đơn vị tham gia vào trận chiến Grozny đêm giao thừa năm 1994 không được đào tạo chuyên môn về tác chiến đô thị, mặc dù trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại (Thế chiến II), đặc biệt là ở Stalingrad, quân đội Liên Xô đã phát huy rất tốt kỹ năng tác chiến này.
Trái ngược với quân đội Nga, các chiến binh Chechnya được trang bị nhẹ với súng máy, lựu đạn và súng phóng lựu và được tổ chức thành các đơn vị nhỏ, có tính cơ động cao.
Sau những thất bại ban đầu, các lực lượng Nga đã thay đổi cách tiếp cận và tìm cách tránh giao tranh trực tiếp ở Grozny. Họ chiến đấu từ xa, sử dụng các cuộc oanh tạc từ trên không và pháo binh để phá hủy thành phố, cuối cùng giành được quyền kiểm soát vào tháng 2/1995.
Chiến dịch thứ hai của Nga chống lại Chechnya bắt đầu vào năm 1999 chủ yếu dựa vào việc sử dụng hỏa lực lớn. Cuộc bao vây Grozny (1999-2000) đã tàn phá thành phố, khiến Liên Hợp Quốc định danh đây là “thành phố bị phá hủy nhiều nhất trên Trái đất”.
Vai trò của các phương tiện truyền thông
Một trong những bài học quan trọng nhất mà Nga học được trong cuộc xung đột 1994-96 là vai trò cốt yếu của các phương tiện truyền thông trong chiến tranh hiện đại.
Vào đầu chiến dịch quân sự năm 1994, các phương tiện truyền thông Nga vẫn giữ được tính độc lập đáng kể và thường chỉ trích công khai các hành động của lãnh đạo liên bang.
Đây là cuộc chiến trên truyền hình đầu tiên của Nga và uy tín của các lực lượng vũ trang Nga liên tục bị suy giảm bởi các phương tiện truyền thông đưa tin, điều này thường mâu thuẫn với quan điểm chính thức và cũng cho thấy mức độ tàn khốc của cuộc xung đột đối với người dân Nga. Điều này đóng một vai trò quan trọng trong việc chuyển hướng dư luận chống lại cuộc tấn công.
Trong cuộc xung đột thứ hai (phát động vào năm 1999), luồng thông tin được kiểm soát chặt chẽ bởi các nguồn chính thức, trong khi chính phủ gây áp lực đáng kể đối với các nhà báo và các tổ chức truyền thông không được chỉ trích chống lại các chính sách của chính phủ.
Cuộc chiến của Nga với Gruzia: “Phải đánh bại”
Không giống như cuộc chiến chống phản loạn ở Chechnya, cuộc chiến kéo dài 5 ngày của Nga với Gruzia vào tháng 8 năm 2008 là một hoạt động quân sự thông thường chống lại một lực lượng nhà nước khác, mặc dù nó có kết hợp các yếu tố như tấn công mạng và chiến tranh thông tin.
Tương tự như cách tiếp cận của họ ở Ukraine, Nga khẳng định rằng cuộc tấn công của họ là nhằm ngăn chặn hành động diệt chủng người Ossetia của các lực lượng Gruzia và để bảo vệ các công dân Nga cư trú ở Nam Ossetia. Tổng thống Putin gọi hành động quân sự của Nga Ukraine đang diễn ra là một “hoạt động quân sự đặc biệt” để bảo vệ dân thường khỏi “nạn diệt chủng”.
Nga đã sử dụng yếu tố bất ngờ để phát huy hết tác dụng: Người Gruzia không chuẩn bị cho một cuộc can thiệp quân sự quy mô lớn của Nga. Các lực lượng vũ trang Gruzia đã chuẩn bị sẵn sàng cho một cuộc chiến cơ động, tấn công chống lại lực lượng ly khai ở Nam Ossetia hoặc Abkhazia, chứ không phải để tham chiến quy mô lớn đồng thời chống lại hàng chục nghìn quân Nga trên hai mặt trận cùng một lúc.
Chính phủ và quân đội Gruzia bị choáng váng trước tốc độ tấn công của Nga, không thể đưa ra bất kỳ sự kháng cự nào có ý nghĩa. Các hành động của Nga dường như phản ánh nguyên tắc “udivit – znachit pobedit” (đáng kinh ngạc là phải đánh bại) của Tướng Alexander Suvorov.
Trong vòng vài ngày, hàng nghìn quân Nga đã tiến vào các vùng lãnh thổ ly khai của Gruzia là Nam Ossetia và Abkhazia. Lợi thế quân sự của Nga được củng cố thông qua việc sử dụng các lực lượng ủy nhiệm, một đặc điểm lâu dài trong tất cả các cuộc can thiệp của Nga thời hậu Xô Viết. Thiếu đạn dược dẫn đường chính xác, lực lượng Nga tấn công các tòa nhà dân sự ở các thị trấn như Gori, tấn công bệnh viện ở đó.
Crimea, năm 2014: Bất ngờ và bối rối
Hai mươi năm sau những thất bại ban đầu ở Chechnya, việc Nga sử dụng vũ lực một cách mơ hồ ở Ukraine vào năm 2014 đã khiến phương Tây tập trung vào chiến tranh hỗn hợp và “vùng xám”. Tuy nhiên, điều này đã bỏ qua sự nhấn mạnh liên tục của Nga về tính ưu việt của các lực lượng thông thường.
Yếu tố bất ngờ đã đóng một vai trò quan trọng trong thành công của Nga ở Crimea. Tốc độ triển khai quân của Nga vào mùa xuân năm 2014 đã khiến chính phủ Ukraine bất ngờ, làm suy yếu khả năng đưa ra quyết định và đưa ra bất kỳ sự phản kháng nào của họ. Trong khi sự chú ý của thế giới tập trung vào Thế vận hội Olympic Mùa đông ở Sochi, Moscow đã nhanh chóng hành động để giành quyền kiểm soát quyết định Bán đảo Crimea, với hành động tấn công phủ nhận quyền chủ động của Ukraine và gây ra sự bối rối.
Chiến tranh Syria được coi là đại diện cho sự thay đổi trong cách tiếp cận chiến đấu của Nga. Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu tuyên bố rằng quân đội Nga phải học cách chiến đấu theo một cách mới ở Syria và họ “đã học được”.
Trái ngược với các chiến dịch trước đó, các hoạt động của Nga ở Syria chủ yếu được tiến hành bởi Lực lượng Hàng không Vũ trụ (VKS), chỉ một số lượng hạn chế lực lượng mặt đất được triển khai (chủ yếu là các đơn vị tinh nhuệ), một sự thay đổi đáng kể so với các hoạt động trước đó.
Tuy nhiên, cho dù người ta tin rằng các hoạt động của Nga ở Syria là một cách tiếp cận mới, vẫn có một số dư âm của Chechnya, đặc biệt là sự phụ thuộc vào các cuộc ném bom dữ dội và các cuộc không kích nhằm vào các khu dân cư và cơ sở hạ tầng dân sự như trường học, bệnh viện và chợ.
Tấn công vào các khu vực thành thị
Trước chiến dịch quân sự vào tuần trước, đã có một kỳ vọng rằng quá trình hiện đại hóa quân đội bắt đầu vào năm 2008, kết hợp với kinh nghiệm hoạt động (đặc biệt là ở Syria), có nghĩa là quân đội Nga có khả năng hơn rất nhiều. Tuy nhiên, bằng chứng cho thấy các vấn đề vẫn còn tồn tại trong các lĩnh vực như hậu cần, tinh thần binh lính và việc không giành được ưu thế trên không.
Hành động của Nga ở Ukraine không phải là không có tiền lệ. Các lực lượng Nga đã chuyển sang một cách tiếp cận mà họ đã áp dụng nhiều lần kể từ năm 1991 để chống lại các thành phố như Grozny ở Chechnya, Aleppo và Idlib ở Syria: Sử dụng pháo hạng nặng và các cuộc oanh tạc trên không để phá hủy các khu vực đô thị, gây ra chi phí lớn cho lực lượng.
Đồng thời, Điện Kremlin đang tìm cách đảm bảo rằng họ đang kiểm soát các luồng thông tin bên trong nước Nga. Nga đã và đang tăng cường kiểm soát, cố gắng ngăn chặn các cuộc biểu tình phản chiến đe dọa sự ổn định nội bộ.
