Sau khi Taliban tuyên bố vào tuần trước rằng đã kiểm soát 85% lãnh thổ Afghanistan trong bối cảnh Hoa Kỳ đang rút quân ở giai đoạn cuối, tổ chức này hiện cho biết họ đã chiếm được một cửa khẩu chiến lược với Pakistan vào thứ Tư (14/7).
Hôm thứ Ba, một quan chức Afghanistan cho biết một phái đoàn chính phủ cấp cao, bao gồm người đứng đầu hội đồng hòa giải của đất nước, sẽ gặp Taliban ở Doha (Qatar) để bắt đầu các cuộc đàm phán hòa bình bị trì hoãn từ lâu giữa hai bên, AP đưa tin.
Mặc dù tuyên bố của Taliban về việc kiểm soát lãnh thổ là không thể xác minh, nhưng tỷ lệ này cao hơn đáng kể so với các tuyên bố của Taliban trước đó rằng hơn một phần ba trong số 421 quận và trung tâm huyện của đất nước đã được kiểm soát.
Zabihullah Mujahid, một phát ngôn viên của Taliban, đã tweet một đoạn video cho thấy các chiến binh ở thị trấn Spin Boldak phía đông nam dọc biên giới Afghanistan – Pakistan. Cư dân thị trấn biên giới Chaman bên phía Pakistan cho biết họ đã nhìn thấy lá cờ trắng đặc trưng của Taliban bay qua đường ranh giới và các phương tiện của Taliban đang chạy trong khu vực.
Tuy nhiên, một quan chức chính phủ Afghanistan từ tỉnh Kandahar miền nam (bao gồm Spin Boldak) phủ nhận rằng Taliban đã nắm quyền kiểm soát. Vị quan chức này từ chối nêu tên với AP mà không đưa ra lý do.
Trong những tuần gần đây, Taliban đã tiến hành chiếm một loạt các cửa khẩu lớn của Afghanistan, bao gồm cả với Iran, Uzbekistan và Tajikistan. Việc đi qua biên giới với Iran tại Islam Qala ở tỉnh Herat phía tây của Afghanistan là đặc biệt sinh lợi và là một tuyến đường thương mại quan trọng.
Spin Boldak là tuyến giao thông quan trọng cho tất cả hàng hóa từ thành phố cảng phía nam Karachi của Pakistan đến Afghanistan, một quốc gia không giáp biển phụ thuộc vào cảng Biển Ả Rập.
Nhiều quận của Afghanistan đã rơi vào tay Taliban mà không có một cuộc chiến nào do các lực lượng Afghanistan tháo chạy khỏi các vị trí của họ. Các báo cáo chỉ ra rằng Spin Boldak cũng thất thủ mà không cần giao tranh.
Ở miền bắc Afghanistan, hơn 1.000 quân nhân Afghanistan đã chạy trốn qua biên giới vào miền bắc Tajikistan hồi tuần trước sau khi bị Taliban tấn công. Iran cũng báo cáo có khoảng vài trăm quân nhân Afghanistan tràn vào Iran.
Việc chiếm được các cửa khẩu quan trọng có thể sẽ mang lại nguồn thu đáng kể cho Taliban, đồng thời củng cố sức mạnh của tổ chức này trong các cuộc đàm phán tương lai với chính phủ Kabul.
Sự trỗi dậy của Taliban cũng dẫn đến việc hàng chục nghìn người Afghanistan phải rời bỏ nhà cửa, nhiều người lo sợ về cuộc sống dưới sự thống trị của Taliban.
Hôm 14/7, ông Zalmay Khalilzad, đại diện đặc biệt của Hoa Kỳ về hòa giải Afghanistan, thừa nhận sự hỗn loạn đang diễn ra. Tuy nhiên, ông chỉ ra rằng đất nước này đã gánh chịu hàng thập kỷ bất ổn kể từ cuộc xâm lược của Liên Xô năm 1979.
Ông Khalilzad nói trong một cuộc hội thảo trực tuyến do Viện Beirut tổ chức: “Thực tế là Afghanistan đã xảy ra chiến tranh trong 43 năm, chứ không phải là Afghanistan đã yên bình và bây giờ chúng tôi đang rút lui và do đó nó trở thành một chiến trường”. “Taliban đã dần phát triển trong vài năm qua khi chúng tôi vẫn ở đó.”
Giới lãnh đạo Taliban đã cố gắng thể hiện một hình ảnh nhẹ nhàng hơn, thậm chí còn nói rằng một khi họ trở lại nắm quyền ở Afghanistan, trẻ em gái có thể đi học và phụ nữ sẽ được phép đi làm. Tuy nhiên, ở những khu vực mà họ đã giành được quyền kiểm soát, báo cáo từ dân làng cho biết phụ nữ thường vẫn phải ở trong nhà và chỉ được phép ra ngoài khi có người thân là nam giới đi cùng.
Taliban dự kiến sẽ đưa các lãnh đạo cấp cao của họ tới các cuộc đàm phán ở Doha, nơi phong trào nổi dậy từ lâu đã duy trì một văn phòng chính trị.
Các cuộc đàm phán nhằm chấm dứt tình trạng bạo lực đã tăng đều đặn kể từ khi Mỹ ký thỏa thuận với phong trào nổi dậy vào tháng 2 năm ngoái về việc rút các lực lượng nước ngoài khỏi Afghanistan.
Ngày càng có nhiều lo ngại về những gì phía trước và hàng nghìn người Afghanistan đang cố gắng rời khỏi đất nước. Chỉ huy sắp mãn nhiệm của Hoa Kỳ, Tướng Scott Miller, người đã chính thức từ chức trong một buổi lễ ở Kabul hôm thứ Hai, đã cảnh báo rằng bạo lực gia tăng gây tổn hại nghiêm trọng đến cơ hội tìm được một kết thúc hòa bình cho nhiều thập kỷ chiến tranh của Afghanistan.
Ông Miller cũng cảnh báo về một cuộc nội chiến có thể xảy ra khi các lãnh đạo đồng minh của Hoa Kỳ đang tổ chức lực lượng dân quân của họ trong nỗ lực ngăn chặn sự trỗi dậy của Taliban.
