Cuộc khủng hoảng năng lượng của Trung Quốc không chỉ đe dọa đà phục hồi của nước này mà còn ảnh hưởng đến thương mại toàn cầu.
Trung Quốc đang ở trong đợt thiếu điện lớn do thời tiết khắc nghiệt, nhu cầu năng lượng tăng cao và các giới hạn nghiêm ngặt trong việc sử dụng than đá. Tình hình này có thể kéo dài hàng tháng.
Một số tỉnh của Trung Quốc cho biết đang phải đối mặt với khủng hoảng năng lượng trong những tuần gần đây, bao gồm một số nơi được xem là động lực tăng trưởng quan trọng nhất của đất nước.
Quảng Đông – trung tâm sản xuất chiếm 1.700 tỷ USD, tương đương hơn 10% sản lượng kinh tế hàng năm của Trung Quốc – đã thiếu điện trong hơn một tháng qua. Các công ty trên toàn tỉnh phải buộc đóng cửa trong vài ngày mỗi tuần. Một số địa phương tại đây cảnh báo việc phải phân bổ điện có thể kéo dài đến cuối năm nay.
Không chỉ Quảng Đông, it nhất 9 tỉnh cho biết đang gặp các vấn đề tương tự, bao gồm Vân Nam, Quảng Tây và trung tâm sản xuất Chiết Giang. Tình hình buộc chính quyền các địa phương phải thông báo giới hạn cung ứng điện trên một khu vực có tổng diện tích bằng Anh, Đức, Pháp và Nhật Bản cộng lại.
Hôm thứ tư (30/6), Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc thừa nhận cuộc khủng hoảng điện còn góp phần làm chậm tốc độ tăng trưởng hoạt động của nhà máy nước này vào tháng 6.
Đây là tình trạng thiếu năng lượng tồi tệ nhất ở Trung Quốc kể từ năm 2011, khi hạn hán và giá than tăng cao đã khiến 17 tỉnh hạn chế sử dụng điện. Các nhà máy điện không muốn sản xuất nhiều điện khi giá than đắt đỏ. Đồng thời, nước này cũng đang vật lộn với việc trở thành nền kinh tế trung hòa carbon vào năm 2060.
Mục tiêu đầy tham vọng đó với nước tiêu thụ than lớn nhất thế giới đã khiến các mỏ than của nước này sản xuất ít hơn, dẫn đến giá cao hơn, theo Yao Pei, Chiến lược gia trưởng của công ty môi giới Trung Quốc Soochow Securities. Cùng với đó, thời tiết khắc nghiệt đang cản trở hoạt động của thủy điện.
Thiếu điện có thể tạo ra một “cú đấm” có một không hai, khiến sự phục hồi mong manh của Trung Quốc chệch hướng, đồng thời gây thêm rắc rối cho các chuỗi cung ứng toàn cầu. “Việc phải phân bổ điện chắc chắn gây tổn hại cho nền kinh tế”, Yan Qin, Nhà phân tích của Refinitiv, đánh giá.
Tình trạng thiếu điện có thể làm giảm sản lượng ở hầu hết lĩnh vực, bao gồm cả các ngành xây dựng và sản xuất then chốt. Theo Cục Thống kê Quốc gia, các doanh nghiệp này đã sử dụng gần 70% lượng điện của Trung Quốc vào năm ngoái và là động lực chính cho sự phục hồi vào năm 2021.
Chengde New Material, trụ sở tại Quảng Đông, một trong những nhà sản xuất thép không gỉ lớn nhất của đất nước, thông báo sẽ đóng cửa hoạt động trong hai ngày mỗi tuần cho đến khi điện không cần phải dùng theo cơ chế phân bổ nữa. Công ty dự kiến khối lượng sản xuất sẽ giảm 20%, tương đương 10.000 tấn thép mỗi tháng.
“Các công ty không hài lòng về điều này”, Klaus Zenkel, Chủ tịch EuroCham ở Nam Trung Quốc, cho biết. Ông nói có đến 80 công ty thành viên của họ bị ảnh hưởng bởi lệnh dừng hoạt động vài ngày trong tuần. Một số công ty thậm chí đã thuê máy phát điện chạy dầu diesel để duy trì hoạt động.
Tại Vân Nam, thiếu điện đã khiến nguồn cung một số kim loại như nhôm và thiếc giảm. Việc giảm sản lượng cộng với khả năng giao hàng chậm trễ có nguy cơ khiến chuỗi cung ứng toàn cầu thêm căng thẳng, theo Henning Gloystein, Giám đốc năng lượng, khí hậu và tài nguyên của Eurasia Group.
Quảng Đông còn đang có ổ dịch bùng phát ở cảng, khiến việc tồn đọng hàng hóa có thể mất nhiều tháng để giải quyết. “Tình trạng thiếu điện có thể buộc các nhà sản xuất địa phương xếp lại lịch hoạt động, gây ra thách thức thời gian giao hàng và phần còn lại của chuỗi cung ứng”, Lara Dong, Giám đốc cấp cao về năng lượng và năng lượng tái tạo tại Trung Quốc tại IHS Markit, nói.
Theo các chuyên gia, Trung Quốc đang thiếu điện do nhiều nguyên nhân, từ nhu cầu năng lượng cao đến thời tiết khắc nghiệt. Trong 5 tháng đầu năm, tiêu thụ điện ở Nam Trung Quốc đã vượt mức trước đại dịch – tăng 21% so với cùng kỳ năm 2019, theo nhà điều hành lưới điện China Southern Power Grid.
Than vẫn tham gia vào việc tạo ra khoảng 60% điện năng của đất nước. Nhưng chính phủ đang cố gắng giảm tiêu thụ than. Tuy nhiên, thời tiết lại đang khắc nghiệt khiến khả năng sản xuất năng lượng của thủy điện suy yếu, trong khi nắng nóng làm tăng nhu cầu dùng điện để làm mát và làm lạnh của người dân.
Trung Quốc cũng đã phải vật lộn để tăng nguồn cung ở nước ngoài. Theo ông Henning Gloystein của Eurasia, giá nhập khẩu than đã tăng hơn gấp đôi trong năm ngoái. Do căng thẳng thương mại với Australia – nước cung ứng gần 60% lượng than nhập khẩu – Bắc Kinh đã áp đặt các rào cản thương mại với than nước này vào năm ngoái.
Kể từ đó, họ nhập nhiều than hơn từ Indonesia và Nam Phi để bù đắp nhưng không đủ. “Điều này đã khiến một số công ty thiếu nhiên liệu cho các nhà máy điện”, Gloystein nói thêm rằng rất khó để có thêm nguồn cung trong thời gian ngắn từ những nơi như Indonesia.
Thiếu điện có khả năng tiếp tục diễn ra trong ít nhất vài tháng tới, đặc biệt khi nhu cầu vẫn cao trong những tháng mùa hè nóng bức. Ông Qin của Refinitiv nói rằng vẫn có “những rủi ro đáng kể” rằng miền nam và miền trung Trung Quốc sẽ cần tiếp tục phân bổ điện, đặc biệt nếu thời tiết nóng hơn bình thường.
Chính phủ cũng có những lựa chọn khác. Gloystein gợi ý rằng Trung Quốc có thể dỡ bỏ các rào cản đối với than Australia, mặc dù lựa chọn này có thể khiến Bắc Kinh rơi vào thế quá nhượng bộ trong đối đầu thương mại. Hoặc nhà chức trách cũng có thể thư thả hơn trong một số mục tiêu khí hậu, bằng cách cho hoạt động lại các nhà máy điện đã bị đóng cửa vì ô nhiễm quá mức.
Trung Quốc đã cam kết kiểm soát năng lượng bẩn và đang cố gắng tăng cường sử dụng các nguồn tái tạo và giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Do đó, theo ông Qin, vấn đề mà ngành năng lượng nước này phải đối mặt là làm thế nào để vừa đáp ứng được nhu cầu điện ngày càng tăng vừa đạt được mục tiêu giảm phát thải cacbon.
