Trung Hoa đang vươn thoát ra khỏi quỹ đạo giới hạn của họ, sau khi Thần Châu đưa ba người Trung Quốc lên không gian, thì liệu Việt Nam hiện nay đã đến lúc tung mình ra khỏi quỹ đạo Trung Hoa – và giải phóng ngay cả cái vòng kềm tỏa văn hóa dân tộc và chính trị đầy bóng tối quá khứ của chính mình.
Chuyện kể rằng ở thời Minh ở thế kỷ 15, có một học giả Trung Hoa tên là Vương Dương Minh (Wang Yangming, 1472-1529) đã bỏ ra bảy ngày đêm để nhìn vào một cây măng nhằm hiểu về nó.
Cuối cùng ông bị ngã bệnh và tuyên bố rằng sự nghiên cứu nhằm thông hiểu về thế giới khách quan chỉ có thể đạt được khi cá nhân trở về lại quán chiếu đời sống nội tâm.
Một nhà địa lý thời Thanh, Lưu Hiển Đình (Liu Xianting, 1648-1695) cũng viết tương tự:
“Ta có nghe nói rằng một miếng sắt có thể ngăn cản một khúc nam châm khỏi hấp lực một miếng sắt khác và đã bày ra thử nghiệm để xác nhận điều đó. Nhưng đó là việc không cần thiết bởi vì những thử nghiệm như thế chỉ đưa đến những sự thật nhỏ nhoi. Ta cũng nghe nói rằng củ tỏi có thể ngăn cản cục nam châm khỏi hấp lực một miếng sắt. Ta cũng chưa hề thử nghiệm điều này.”
Ðây có thể là những chuyện nhỏ của lịch sử Trung Hoa, nhưng chúng nói lên một thảm kịch lớn của tinh thần trí thức Trung Hoa, vốn say sưa ngủ trong học thuyết và truyền thống Khổng Mạnh, nên bỏ lỡ nhiều cơ hội cách mạng khoa học cho nền văn minh cổ đại lớn lao này.
Trung Hoa thua châu Âu vì bỏ qua khoa học thực nghiệm
Ðối với người Trung Hoa thời đó, mọi quy trình thực nghiệm (empirical experimentation) đều vô ích nên cho đến cuối thế kỷ 20 họ vẫn còn ở lại với trình độ thủ công và thực dụng, không có nền tảng bằng chứng thực nghiệm để vươn lên tới chiều cao lý thuyết.
Cũng ở thời gian đó, cuối thế kỷ 15, thì ở Âu Châu một cuộc cách mạng khoa học đang trỗi dậy như cơn thuỷ triều.
Khi Vương Dương Minh ngồi nhìn cây măng, thì ở Ý, Leonardo da Vinci (1452-1519) đang vẽ nàng Mona Lisa với nụ cười bí mật, đồng thời thực hiện những thí nghiệm phẫu thuật về cơ thể con người và thiết kế những máy móc gia dụng khác.
da Vinci tuyên bố rằng khoa học chỉ là vô dụng và đầy những phi lý nếu nó không được minh xác bằng con đường thực nghiệm. Ðó là quan điểm chung của giới trí thức khoa học Âu Châu đương thời – một lập trường tri kiến phát xuất từ siêu hình học Aristotle.
Cùng thời, đoàn thuyền của Ferdinand Magellan vừa hoàn tất chuyến viễn hành vòng quanh địa cầu lần đầu tiên, Paracelsus khám phá ra hóa học y khoa, còn Copernicus và Vesalius đã đem một cách mạng mới về vũ trụ quan và khoa học – thuyết “Thái dương tâm luận” (Heliocentrism) – vốn thay thế “Địa cầu tâm luận (Geocentrism) với hai đại tác phẩm De revolutionibus Coelestium và De humani corporis fabrica.
Ngoài sự khác biệt về vũ trụ quan và nhân sinh quan, thì có một sự phân định quan trọng cho lý do tại sao cuộc cách mạng khoa học đã được khởi sinh ở Âu Châu mà không ở Trung Hoa: nền độc tài của các cơ chế xã hội.
Sở dĩ khoa học được tung cánh ở Âu Châu vào thời đó là nhờ sự xuống dốc của quyền lực Giáo hội La Mã – vốn đã đè nén năng lực trí thức Tây Âu trong nhiều thế kỷ, gọi là kỷ nguyên Bóng Tối (the Dark Age).
Cho đến khi sự độc tôn trí thức bởi giáo quyền đi vào thoái trào, thì cây cổ thụ khoa học của nhân loại được vươn lên ngay ở Âu Châu.
Trong khi đó, ở Trung Hoa, dù trí thức không bị áp chế bởi một giáo hội – nhưng họ lại bị nghiêm trị bởi các cơ chế chính trị vương quyền. Mọi triết học và lý thuyết khoa học đều nhấn mạnh đến sự biện minh cho tính chính thống của thiên tử và trật tự vương quốc. The Dark Age của chính trị Trung Hoa vẫn còn tiếp diễn cho đến hôm nay.
Gánh nặng vũ trụ luận mơ hồ và văn hóa bảo thủ
Trên một phương diện khác, Trung Hoa mang một gánh nợ trí thức thứ hai không kém nặng nề và phản tiến bộ. Ðó là một truyền thống bản thể luận thiếu minh bạch. Trong lúc khoa học Tây phương đang vươn lên không gian bao la thì người Hoa vẫn còn bị dính chằng chịt vào một hệ thống vật luận (metaphysics) huyền bí và mơ hồ.
Khúc Nhân Tông (Qiu Renzong), giáo sư khoa triết ở Bắc Kinh đã viết:
“Các hiện tượng đa dạng của vũ trụ đã chỉ được hiểu (bởi người Trung Hoa) với những hệ thức (schemes) như là Âm-Dương, Nhu-Cương… Trong khung thức Âm-Dương, Nhu-Cương, những hệ thống vũ trụ luận đại thể (holistic cosmic systems) được thiết lập, mà trong đó, sự phân biệt giữa hiện tượng thiên nhiên và những vấn đề xã hội trở nên rất lu mờ. Hai hệ thống đại thể Âm-Dương và Nhu-Cương này được coi như là nền tảng của thiên văn học và là một bí thuật, không thể bị chứng minh là sai – do vậy mà không được thay đổi cả hàng ngàn năm.”
Hãy tưởng tượng rằng văn minh Hy Lạp mà siêu hình học bị dừng lại ở Plato – và Aristotle không bao giờ xuất hiện. Ðó là trường hợp của Trung Hoa.
Sau Khổng Tử – người nêu triết học rất gần với Plato – không còn có một triết gia tầm cỡ nào phủ định và vượt qua ông cả. Từ đó, nền tảng bản thể học và vũ trụ luận của người Trung Hoa bị đóng băng. Chúng trở nên cơ sở biện minh cho chính thống chính trị vương quyền Trung Quốc suốt cả chiều dài lịch sử của họ.
Nay, người Cộng sản đứng lên làm lịch sử với biện minh nhân dân và giai cấp mới nhưng cho dù theo Marx hay không Marx, bản chất quyền lực đế chế vẫn không hề thay đổi: khép kín, độc tài, cưỡng chế, bạo lực. Nền chính trị Cộng sản chỉ là một chiếc bình mới cho một chất rượu văn hóa chính trị cổ đại mà người Hoa cho đến bây giờ vẫn còn đang bị đóng khung.
Con người và văn hóa Trung Hoa mang nặng tính bảo thủ, cố chấp, và bản địa. Tính dân tộc của họ rất là cao – nhiều khi đến độ không cần thiết.
Thế hệ ngườì Hoa thứ hai, thứ ba, sinh ra ở các quốc gia khác, như ở Mỹ hay ở Việt Nam, vẫn coi Trung Hoa là “mẫu quốc” và vẫn cho mình là người Hoa. Có thể nói rằng vì tinh thần văn hóa này mà người Hoa đã kiến lập một vũ trụ luận sai lầm.
Khi Alexander de Rhodes đến truyền giáo ở Trung Hoa vào những thập niên đầu của thế kỷ 17, ông đã có lần viết:
“Người Trung Hoa tưởng đất nước của họ là tất cả những gì đẹp nhất cõi đất. Họ bỡ ngỡ khi nhìn vào bản đồ của ta (Pháp), cho thấy nước họ chỉ nhỏ bé so với toàn quả địa cầu. Họ có bản đồ của họ, họ vẽ Trái Đất vuông, tự đặt mình ở giữa (vì thế mà gọi là Trung Quốc), biển ở dưới với mấy đảo nhỏ, một đảo là Âu Châu, đảo khác là châu Phi, đảo khác nữa là Nhật Bản. Nhìn thấy đó, chúng tôi cho họ biết họ chẳng thông thái gì hơn chúng tôi.”
Bản sao kém cỏi của tư duy Trung Hoa?
Ðã mấy ngàn năm, vòng ảnh hưởng của văn hóa chính trị trưởng thượng với một vũ trụ luận giới hạn và thuần bản địa của người Hán mà lịch sử Việt Nam quay theo.
Có thể nói dân tộc và lịch sử Việt chỉ như một chiếc bóng xoay vần theo một cái trục lớn, chắc nịch, đầy thành kiến của ý thức và tâm hồn của Trung Hoa.
Con người và văn hóa Việt Nam chỉ là những mẫu sao chép thiếu khả năng và vụng về từ các nguyên bản Trung Hoa.
Cho đến khi có tàu Thần Châu…
Tàu Thần Châu và không gian mới cho Trung Quốc
Khi con tàu Thần Châu 12 phóng cao lên không gian để vươn ra khỏi bầu khí quyển của Trái Đất để làm việc tại trạm vũ trụ mới, đây là một bước ngoặc mới cho khả năng khoa học kỹ thuật của quốc gia cổ đại này.
Trên phương diện biểu tượng, thì đây là lúc mà văn minh Trung Hoa vừa vươn thoát khỏi chính mình – vươn ra khỏi vòng kiềm toả của tính dân tộc, tính bản địa, tính lịch sử và nhân sinh quan cổ đại.
Vũ trụ luận Trung Quốc nay đang được bùng vỡ. Vỏ trứng gà văn hóa thượng cổ đang mất dần sức mạnh biện minh nhằm nuôi dưỡng một chính thống tính chính trị đã nghịch thời.
Người Hoa hôm nay đã bắt đầu nhận thức ra một thế giới phổ quát và một vũ trụ luận tương xứng với thời đại.
Cơ năng Internet, ý thức pháp luật, phong trào dân chủ và nhân quyền, khoa học và công nghệ Tây phương – với những ưu và khuyết điểm của chúng – đang góp phần đưa con tàu ù lì Trung Hoa vào thế kỷ mới. Ðây mới là một “bước nhảy vọt” văn hóa đích thực – dù rất trễ – cho người Trung Hoa.
Ta hãy nhìn sự kiện Thần Châu 12 trên ý nghĩa biểu tượng chính trị. Sau khi tên lửa Trường Chinh 2F (Chính thể) đẩy Thần Châu (Ý thức và Tinh thần) lên được vào không trung, thì hỏa tiễn Trường Chinh bị phế bỏ ngay sau đó. Ðây là một biểu tượng ngoạn mục – và bất ngờ – cho năng lực đào thải thể chế chính trị bằng sự vươn lên của tinh thần và ý thức, dù là thể chế đó đã huy động được nhân tài và vật lực cho chuyến tàu không gian này.
Mấy giờ đồng hồ sau khi vào quỹ đạo ngoài trái đất, nhìn xuống quả Địa Cầu tròn trịa và một nước Trung Hoa tương đối nhỏ bé so với tất cả vũ trụ và không gian, chắc là ba phi hành gia – Nhiếp, Lưu và Thang – đã phải thốt lên, “Hảo thị, hảo thị.”
Không biết có phải ba taikonaut (spaceman- 太空人- thái không nhân) nay đã nhận thức ra rằng đã đến lúc văn minh và tâm thức Trung Hoa thực sự đang được giải phóng.
Quỹ đạo mới cho Việt Nam
Và nếu Trung Hoa đang vươn thoát ra khỏi quỹ đạo giới hạn của họ, thì liệu Việt Nam chúng ta nay đã đến lúc tung mình ra khỏi quỹ đạo Trung Hoa – và giải phóng ngay cả cái vòng kềm tỏa văn hóa dân tộc và chính trị đầy bóng tối quá khứ của chính mình.
Câu hỏi ở đây là, tại sao cũng một thể loại thể chế chính trị, cũng độc tài toàn trị, cùng văn hóa bảo thủ, mà Trung Quốc có thể đi vào không gian, vươn mình theo quỹ đạo lớn hơn, nhưng Việt Nam lại không thể làm được?
Dĩ nhiên, Việt Nam là một nước nhỏ, mang tâm thức nhược tiểu. Cho đến nay dân ta vẫn chỉ còn nuôi giấc mơ ra biển lớn chứ chưa tưởng tượng đến không gian vô tận.
Cuộc chiến vừa qua cũng đã làm cho quốc gia kiệt sức, và phong trào di cư ra hải ngoại sau 1975 đã như là một lỗ hổng lớn của hồ nước nhân tài.
Cả hai vế mất mát – tinh thần và nhân lực – vẫn chưa được hồi phục vì nước ta vẫn còn thiếu sót trầm trọng trong việc kêu gọi và thu phục nhân tài trở về nước, lấy lại nguồn chất xám đã thoát ly.
Ít nhất là từ thế kỷ 15, ở Trung Quốc đã có những Vương Dương Minh, dám viết ra những điều mình tin tưởng và suy nghĩ, để rồi con cháu của truyền thống Khổng Mạnh đó đến thế kỷ 20 khi tỉnh thức đã biết cha ông họ đã sai lầm và lạc hậu như thế nào.
Tin mới:
Tiền thuế được chính quyền Biden dùng cho phẫu thuật chuyển giới cựu chiến binh
Nhật Bản kêu gọi EU cần có sự hiện diện quân sự mạnh mẽ hơn ở châu Á để đối phó với Trung Quốc
Còn Việt Nam ta vẫn ngủ yên trong giáo điều văn hóa chính trị từ hơn thế kỷ trước, không biết mình sai lầm ở đâu, và vẫn mang tự ái nhược tiểu để không có can đảm và viễn kiến nhìn vào khuyết điểm từ quá khứ.
Việt Nam chỉ có thể chinh phục biển lớn và bước vào không gian bao la khi nào chế độ chính trị hiện nay biết nhìn lại mình, sửa sai khuyết điểm cơ bản vĩ mô của hệ thống công quyền, vượt qua tinh thần bảo thủ cố chấp, biết tưởng tượng đến một tương lai lớn hơn cho dân tộc.
Khi Đảng Cộng Sản biết vượt lên và sửa sai những chính sách nhân dụng giả vờ, nửa vời, nặng bản chất chính trị hiện nay đối với Việt kiều thì không gian tương lai sẽ rộng mở.
Đó là một tương lai bao gồm, chung tay, nhằm thu phục những bộ óc khoa học gốc Việt lớn trên thế giới về nước để cùng góp tay chế tạo một tàu không gian Phù Đổng cho Quốc gia.
‘Đảng ta’ đang là tên lửa Trường Chinh vốn được lắp đặt từ thế kỷ trước. Nó đã bị hư hỏng cơ bản, từ bệ phóng đến buồng lái.
Muốn vươn vào không gian vô tận ư? Đảng phải biết thay đổi chính mình để xây dựng một thế hệ Trường Chinh mới – khi đó thì may ra sẽ có một cú phi ngoạn mục như của Phù Đổng Thiên vương bay vào vũ trụ bao la, tới các vì sao xa.
Tin nóng:
NS Hoài Linh bất ngờ bị tố nợ tiền gỗ xây nhà tổ 100 tỷ, 5 năm rồi chưa trả?
Khách ôm vàng bỏ chạy “mất hút” ở huyện Bình Chánh
