Giới chuyên gia lo ngại rằng những hoài nghi về vaccine Trung Quốc có thể sẽ tạo ra tâm lý do dự, trì hoãn, làm chậm tiến độ tiêm chủng trên thế giới.
Các bệnh viện tại Mông Cổ hiện đang quá tải. Hơn 100 ca nhiễm COVID-19 mới được ghi nhận mỗi ngày ở quốc đảo nhỏ bé Seychelles. Và tại Chile, lệnh phong tỏa toàn quốc đã được dỡ bỏ trong tuần này – nhưng Chile vẫn ghi nhận thêm hàng ngàn ca nhiễm mới mỗi ngày.
Theo CNN, một điểm chung của các quốc gia nói trên là họ đều đã tiêm đủ 2 mũi cho hơn 50% dân số, phần lớn là sử dụng vaccine COVID-19 do Trung Quốc sản xuất. Điều này đã dấy lên những nghi vấn về hiệu quả của vaccine Trung Quốc.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã bác bỏ những lời chỉ trích và nghi vấn về vaccine của nước này là hành động “bôi nhọ, thiên vị và có động cơ”. Quả thực, quyền lực mềm của Bắc Kinh đang bị thách thức khi những nghi vấn xuất hiện trong bối cảnh căng thẳng giữa Trung Quốc và phương Tây tiếp tục leo thang.
Mặc dù vậy, nhiều chuyên gia đã lên tiếng khẳng định rằng mặc dù vaccine có thể không hiệu quả cao như một số loại khác, nhưng chúng chắc chắn không phải là thất bại, theo CNN. Các chuyên gia này lập luận rằng không có loại vaccine nào có hiệu quả bảo vệ 100% chống lại COVID-19, do đó các trường hợp nhiễm bệnh sau khi tiêm là điều đã được lường trước.
Các chuyên gia này nhấn mạnh rằng thước đo sự thành công của một loại vaccine là khả năng ngăn ngừa tử vong và triệu chứng nặng khiến người bệnh phải nhập viện, chứ không phải là nhắm đến con số 0 ca nhiễm.
VÌ SAO NGƯỜI ĐÃ TIÊM VACCINE VẪN MẮC BỆNH?
Trung Quốc có hai loại vaccine COVID-19 đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho phép sử dụng khẩn cấp là Sinopharm và Sinovac. Cả hai loại vaccine này đều sử dụng công nghệ virus bất hoạt để tạo ra phản ứng miễn dịch ở bệnh nhân, một phương pháp đã được thử nghiệm và ứng dụng lâu năm.
Ngược lại, vaccine Pfizer và Moderna sử dụng một công nghệ mới hơn gọi là mRNA, “dạy” tế bào của con người cách tạo ra một protein – hay một mảnh protein, để kích hoạt phản ứng miễn dịch bên trong cơ thể.
Cho đến nay, các thử nghiệm cho thấy vaccine Sinopharm và Sinovac có hiệu quả chống lại COVID-19 thấp hơn so với các loại vaccine sử dụng công nghệ mRNA. Trong các thử nghiệm ở Brazil, vaccine Sinovac có hiệu quả khoảng 50% đối với bệnh nhân COVID-19 có triệu chứng và 100% hiệu quả đối với bệnh nặng, theo dữ liệu thử nghiệm được gửi cho WHO. Hiệu quả của vaccine Sinopharm đối với cả hai trường hợp ước tính là 79%, theo WHO.
Do đó, các chuyên gia cho biết việc bùng phát dịch ở những nơi đã tiêm vaccine Trung Quốc là điều có thể lường trước với tỉ lệ hiệu quả nói trên.
Ông Jin Dong-yan, giáo sư về virus học phân tử tại Đại học Hồng Kông cho biết: “Vaccine Sinopharm, Sinovac hiệu quả trong việc giảm thiểu số ca bệnh nặng và số ca tử vong do COVID-19”.
Ông Ben Cowling, giáo sư dịch tễ học tại Đại học Hồng Kông cũng đồng tình với ý kiến trên: “Tôi nghĩ rằng vaccine [do Trung Quốc sản xuất] đang hoạt động hiệu quả và chắc chắn chúng đã cứu sống rất nhiều người.”
ĐIỀU GÌ ĐANG XẢY RA Ở CHILE, MÔNG CỔ VÀ SEYCHELLES?
Chile gần đây ghi nhận hàng ngàn ca nhiễm COVID-19 mới mỗi ngày. Quốc gia này đã tiêm chủng đủ 2 liều cho 55% dân số, trong số đó có gần 80% được tiêm vaccine Sinovac.
Tuy nhiên, theo Bộ Y tế Chile, 73% trường hợp phải chữa trị tại khoa Hồi sức tích cực từ ngày 17 đến 23/6 là những người chưa được tiêm chủng đầy đủ.
Tình trạng tương tự cũng đang diễn ra ở Seychelles, nơi các nhà chức trách cho biết hầu hết các ca bệnh nặng hoặc nguy kịch do COVID-19 đều là những người chưa được tiêm chủng đầy đủ. Quốc gia này sử dụng vaccine Sinopharm của Trung Quốc cho những người trưởng thành dưới 60 tuổi, trong khi những người trên 60 tuổi được tiêm vaccine Covishield – vaccine AstraZeneca được sản xuất tại Ấn Độ.
Trong một bài đăng trên mạng xã hội Facebook hồi tháng 6, Bộ Y tế Seychelles cho biết trong số 63 ca tử vong do COVID-19 ở nước này vào thời điểm đó, có 3 người đã tiêm đủ 2 liều và ở độ tuổi từ 51 đến 80.
Còn tại Mông Cổ, đại diện Bộ Y tế nước này cho biết họ đã tiêm đủ 2 liều vaccine cho 53% dân số, trong đó có 80% được tiêm vaccine Sinopharm. Khoảng 20% số ca nhiễm COVID-19 tại Mông Cổ là người đã tiêm đủ 2 liều vaccine, nhưng có đến 96% số ca tử vong là những người chưa tiêm vaccine hoặc mới chỉ tiêm một liều.
Để Mông Cổ đạt miễn dịch cộng đồng, nước này cần tiêm chủng cho 80% dân số. Quốc gia 3 triệu dân này vẫn còn đến 1,6 người dễ tổn thương trước tác động của đại dịch.
Bà Enkhsaihan Lkhagvasuren, đại diện Bộ Y tế Mông Cổ, vẫn khẳng định rằng vaccine Sinopharm “rất hiệu quả”.
“Chúng tôi không thể nói là vaccine này tệ hay vaccine kia tốt. Tất cả các loại vaccine hiện có đều giảm nguy cơ mắc bệnh nặng”, bà Lkhagvasuren nói.
Bà Odgerel Chuluunbat, một chủ doanh nghiệp đã tiêm đủ 2 mũi vaccine COVID-19 ở thủ đô Ulaanbaatar của Mông Cổ, mắc COVID-19 nhưng đã hồi phục tại nhà, cho biết bà tin rằng tình trạng bệnh của mình có thể sẽ tồi tệ hơn nhiều nếu không nhờ vaccine Sinopharm.
“Tôi không hối hận vì đã tiêm vaccine [Trung Quốc]. Nếu không có nó, tình hình đất nước sẽ rất tồi tệ”, bà Chuluunbat nói.
Trong bối cảnh nguồn cung vaccine COVID-19 trên toàn cầu đang thiếu hụt, nhiều quốc gia đang phát triển có rất ít lựa chọn. Mông Cổ đã được phân bổ hơn 112.000 liều AstraZeneca và 126.000 liều Pfizer thông qua sáng kiến COVAX của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nhưng vấn đề sản xuất và dịch bệnh bùng phát ở Ấn Độ đã khiến việc giao hàng bị trì hoãn.
“MINH OAN” CHO VACCINE TRUNG QUỐC
Tại Indonesia, nơi vừa nhận cảnh báo là đang “bên bờ vực thảm họa”, đã có ít nhất 88 bác sĩ tử vong do COVID-19 trong tháng 6. Trong đó, ít nhất 20 người đã tiêm đủ 2 mũi vaccine Sinovac, 35 người chưa tiêm phòng và 33 trường hợp đang chờ kết luận điều tra.
Ước tính có khoảng 1.600 bác sĩ ở Indonesia đã bị nhiễm COVID-19 chỉ trong tháng 5 và tháng 6, và không rõ bao nhiêu người trong số đó đã được tiêm phòng.
Theo Tiến sĩ Adib Khumaidi, nguyên nhân khiến các nhân viên y tế này qua đời vì COVID-19 không phải do vaccine, mà do họ bị quá tải với công việc: Có quá nhiều bệnh nhân, và quá ít thời gian nghỉ ngơi.
Tiến sĩ Adib cho biết: “Dựa trên dữ liệu điều tra của chúng tôi, cái chết của các nhân viên y tế không liên quan gì đến vaccine Sinovac. Điều quan trọng nhất là tiêm vaccine và mọi người nên tiếp tục tuân thủ các quy tắc phòng chống dịch.”
Trong khi đó, Tiến sĩ Hermawan Saputra, một nhà dịch tễ học và là thành viên của Hiệp hội Chuyên gia Y tế Cộng đồng Indonesia, cho biết các biến chủng với độc lực lớn hơn có thể làm giảm hiệu quả của vaccine.
Theo nhà virus học Jin, Trung Quốc sẽ cần cải tiến vaccine Sinopharm và Sinovac trong tương lai, hoặc tăng liều tiêm nhắc lại để củng cố hiệu quả của các loại vaccine này.
Cũng có những dấu hiệu cho thấy Trung Quốc có thể sẽ không dựa hoàn toàn vào vaccine tự sản xuất. Công ty Dược phẩm Fosun Thượng Hải của Trung Quốc cho biết trong một hồ sơ đăng ký trên Sở Giao dịch Chứng khoán Hồng Kông rằng họ sẽ hợp tác với BioNTech để sản xuất lên đến 1 tỷ liều vaccine hàng năm.
Trong tình trạng vaccine cung không đủ cầu như hiện tại, ông Scott Rosenstein, giám đốc chương trình y tế toàn cầu tại Eurasia Group, cho biết việc tiêm vaccine có hiệu quả thấp hơn một chút vẫn tốt hơn là không tiêm gì cả.
“Ở những nơi mà [vaccine Trung Quốc] là lựa chọn duy nhất, thì đó vẫn là lựa chọn tốt nhất”, ông Rosenstein nói.
Ông Rosenstein cũng lo ngại rằng những hoài nghi về vaccine Trung Quốc có thể sẽ tạo ra tâm lý do dự, trì hoãn, làm chậm tiến độ tiêm chủng trong bối cảnh biến thể của virus SARS-CoV-2 tiếp tục hoành hành.
